نقش پتاسیم در کشاورزی

پتاسیم  (K):

پتاسم بعنوان کوفاکتور برای عمل اکثر آنزیم­ها لازم می­باشد همچنین با فعال شدن آنزیم­هایی سبب تجمع مولکول­های کوچک و تولید مولکول­های درشت مانند پروتئین و نشاسته می­گردد. پتاسیم در داخل گیاه حامل آنیون­هایی مثل نیترات بوده و بین کاتیون­ها و آنیون­ها تعادل برقرار می­نماید. همچنین در باز و بسته شدن روزنه­ها و در نتیجه وضعیت آبی گیاه نقش دارد. این عنصر فراوان ترین کاتیون سیتوپلاسم بوده و نقش مهمی در تنظیم pH و غلظت شیره­ی سیتوپلاسم دارد.پتاسیم در نگهداری آب در بافتهای گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار است.این عنصر در عمل کربن گیری و تشکیل قند­ها، نشاسته و پروتئین نقش داشته و در انتقال قندها اثر دارد.  میزان مصرف پتاسیم بعد از ازت، بیش از سایر عناصر است. پتاسیم فراوان­ترین عنصر غذایی در 15 سانتی­متری قشر سطحی خاک است که این شرایط بدین معنا نیست که پتاسیم قابل دسترس ترین عنصر برای گیاه باشد زیرا مقدار پتاسیم قابل دسترس برای گیاه به میزان پتاسیم موجود در بخش قابل دسترس (محلول وتبادلی) بستگی دارد. پتاسیم عمدتا از محلول خاک و مقادیر کمی هم از طریق تبادل تماسی از سطوح تبادل کاتیونی جذب می­شود. میزان پتاسیم موجود در بافت گیاهی از 5/1 تا 3 درصد متغیر است.

در خاک­های آلی کمبود K شدید است زیرا تعداد کانی­های حاوی پتاسیم در این خاک­ها کم است. در اثر هوادیدگی کانی­ها، پتاسیم به شکل K⁺  رها می­شود و توسط گیاه جذب می­شود. هوازدگی کانی­های حاوی پتاسیم و و تداوم مصرف کودهای فسفاته از عوامل موثر در ورود پتاسیم به بخش قابل دسترس بوده و برداشت توسط گیاهان، فرسایش و آبشویی از عوامل موثر در هدرروی پتاسیم می­باشند.گرچه پتاسیم در گیاه نقش ساختمانی ندارد اما وجود آن برای گیاه بسیار ضروری است بقخصوص آنکه اثر شگفت آوری بر روی خصوصیات کیفی محصول داشته به گونه­ای که به آن عنصر کیفیت می­گویند. با توجه به انجام کشت­های متراکم و کشت ارقام پر محصول نیاز به استفاده از کود های پتاسمی به دلیل تخلیه پتاسیم  از خاک، امری ضروری است. در کشورهای پیشرفته نسبت ازت به پتاسیم مصرفی نزدیک به 1 است این در حالیست که در کشور ما متاسفانه این نسبت از 15 نیز بیشتر است و در زراعت ها از کود پتاسیمی استفاده نمیشود و یا به میزان کم استفاده می­شود. پتاسیم از جمله عناصر پویا در گیاه است و علائم کمبود آن ابتدا در برگ­های مسن ظاهر می­شود. بدلیل نیاز کم گیاهان در ابتدای رشد به پتاسیم، علائم کمبود در چند هفته اول دیده نمی­شود اما با تسریع رشد سرعت جذب بیشتر می­گردد.

نقش پتاسیم :

·         مقاومت گیاهان را در برابر کم آبی، خطر سرمازدگی، آفات و بیماری­ها افزایش می­دهد.

·         تاثیر شدت نور را متعادل، غلظت کلروفیل و عمل کربن گیری(فتوسنتز) را افزایش می­دهد.

·         راندمان آب آبیاری و بازدهی کودهای ازته را افزایش می­دهد.

·         طول عمر گل­های بریده و خاصیت انبارداری محصولات را بیشتر می­کند.

·         فعالیت ریزوبیوم­های تثبیت کننده ازت را افزایش داده و مانع تجمع نیترات در سبزی و صیفی می­شود.

·         تحمل گیاه را نسبت به تنش شوری و تنش رطوبتی افزایش داده و تنش­های اقلیمی را به حداقل ممکن می­رساند.

·         کارایی تعرق را در شرایط تنش آبی، بدلیل افزایش تعداد و قطر دسته­های آوندی افزایش می­دهد.

از مهم­ترین علائم کمبود پتاسیم کلروز نقطه­ای و کلروز حاشیه برگ­هاست که بتدریج به بافت­های نکروزه تبدیل می­شوند. این علامت با علائم ناشی از شوری خاک، سرمازدگی و باد گرم اشتباه می­شود. ساقه­های باریک و ضعیف با میانگره­های کوتاه و غیر طبیعی، میوه­های کوچکتر، بی مزه و کم رنگ­تر، حساسیت بالا به سرمای زمستانه و آسیب یخبندان، به تاخیر افتادن بلوغ میوه­ها و باقی ماندن آنها تا اواخر پاییز روی درخت از علائم کمبود این عنصر است. علائم کمبود ابتدا در برگهای پیر ظاهر می­شود.

علائم زیادی پتاسیم شامل پوست میوه­ها ضخیم و کلفت شده و میوه خشن و کم آب میگردد و در این شرایط کمبود منیزیم نیز رخ می­دهد.

انواع کودهای پتاسیمی

1: سولفات پتاسیم            2: کلرور پتاسیم            3: نیترات پتاسیم    

 کود سولفات پتاسیم: سولفات پتاسیم حاوی 50 درصد پتاسیم (K₂O) است. در گذشته به صورت پودری عرضه می­شد اما امروزه به صورت گرانول و به رنگ شیری تولید می­شود. این کود در آب محلول بوده و به مقدار خیلی کم رطوبت جذب می­نماید. سولفات پتاسیم برای محصولات زراعی نظیر توتون، سیب زمینی نشاسته­ای و زمین­هایی که مشکل شوری دارند مناسب تر از کلرور پتاسیم است.بهتر است سولفات پتاسیم خاکی و به روش جایگزاری قبل از کاشت مصرف شود. این کود از لحاظ تاثیر بر عملکرد و کیفیت تفاوتی با کلرور پتاسیم ندارد ولی گرانتر است.

کود کلرور پتاسیم:  کلرور پتاسیم حاوی 60 درصد پتاسیم (K₂O) است. این کود در بازار به صورت گرانول­های صورتی و شیری وجود دارد. حلالیت کلرور پتاسیم بسیار خوب بوده و در آب سرد 35 درصد حلالیت دارد.  94 درصد کل کودهای پتاسمی مصرفی در جهان از این نوع کود می­باشد کلرور پتاسیم حاوی مقداری کلر می­باشد. احتیاج گیاهان به کلر بعنوان یک عنصر غذایی بسیار ناچیز است و در عمل بعنوان ماده غذایی مصرف نمی­شود لذا در خاکهایی که در مرز شوری هستند و یا مقدار کلر در آنها یا آب آبیاری بیشتر از 3 میلی اکی والانت در لیتر باشد، سبب بروز علائم سوختگی می­شود. وقتی مقدار کلری که از طریق کود کلرور پتاسیم وارد خاک می­شود به قدری ناچیز است که تغییر یدر تعادل این یون در خاک معمولی ایجاد نمی­کند، پس بهتر است بدلیل ارزان بودن از این کود استفاده شود. از این کود میتوان هم قبل از کاشت و هم در زمان رشد محصول به صورت سرک استفاده کرد و همچنین می­توان در آب آبیاری حل و مصرف کرد. برای محصولات زراعی به جز سیب زمینی و توتون و کنف در استان­هایی که خطر مسمومیت کلر کم است استفاده می­گردد. علت عدم استفاده از این کود برای سیب زمینی این است که وجود کلر اضافی در انتقال نشاسته در گیاه وقفه ایجاد می­کند و عملکرد سب زمینی کاهش می­یابد و خاصیت چیپس شدن آن کاهش می­یابد. کلر همچنین کیفیت سوخت برگهای توتون را کاهش می­دهد. در کنف عملکرد گیاه کاهش می­یابد. در بعضی مقالات گفته شده استفاده از این کود در تاکستان ها باعث شده که کلر اضافی سبب کاهش قند انگور گردد.

کود نیترات پتاسیم: این کود نیز مانند کودهای ازته از پویایی بالایی برخوردار بوده است. مصرف این کود در گلخانه و سیستم آبیاری تحت فشار و راضی تحت کشت نیشکر به صورت سرک و همراه با آب آبیاری توصیه می­شود.